EL SUSTANTIVO-İSİM-

CLASES DE SUSTANTIVOS-Somut İsimler-

Örnek:casa(ev),mujer(kadın),piedra(taş),pajaro(kuş),plato(tabak),silla(iskemle)

SUSTANTIVOS ABSRACTOS-Soyut İsimler-
Örnek:bondad(iyilik),reposo(dinlenme),misericordia(merhamet),envidia(kıskançlık)fortaleza(güç,kuvvet),pereza(tembellik)

SUSTANTIVOS PROPIOS(ÖZEL İSİMLEr)
Barcelona,juan,Teresa,Turquia

*Başka özel isimlerden türeyen SUSTANTIVOS PROPIOS PATRANIMICIOS(Ata  isimleri de ÖZEL İSİMLER grubuna girer.
Örnek:Fernando ......Fernandez(Fernando-oğlu gibi)
SUSTANTIVOS COMUNES(CİNS İSİMLER)

ciudad(şehir),pais(ülke),muchacho(çocuk)
SUSTANTIVOS COMUNE,kendi arasında  şu iki gruba ayrılır.

1)SUSTANTIVOS GENERICOS(Genel Cins İsimler)
Örnek:perro(köpek),libro(kitap),nino(çocuk)

2)SUSTANTIVOS  DE MATERIA(Madde İsimleri9
Örnek:madera(tahta),plata(gümüş

SUSTANTIVOS  GENERICOS  DA KENDİA RASINDA ÜÇE AYRILIR.
1)SUSTANTIVOS INDIVIDUALES(Bireysel İsimler)
Örnek:soldado(asker),arboıl(ağaç),libro(kitap)

2)SUSTANTIVOS COLECTIVOS(KOLLEKTİF İSİMLER)
Örnek:arboleda(ağaçlık),libreria(kitaplık),ajercito(ordu)

SUSTANTIVOS  ABSRACTOS DE CUALIDAD(NİTELEYEN SOYUT İSİMLER)

Örnek:blanco(beyaz)-blancura(beyazlık)
grande(büyük)-grandeza(büyüklük)
bueno(iyi)-bondad(iyilik)

BÜTÜN İSİMLER  KELİME YAPISI BAKIMINDAN 2 GRUPTA TOPLANIR:

SUSTANTIVOS   PRIMITIVOS(Basit İsimler)
Örnek:zapato(ayakkabı),pan(ekmek)

SUSTANTIVOS DERIVADOS(Türemiş İsimler)
Örnek:Zapatero(ayakkabıcı)
(zapato'dan türemiş)
panadero(ekmekçi)
(pan'dan türemiş)

TÜREMİŞ İSİMLER  DE,İSMİN BİR DİĞER İSİM VEYA BİR FİİLDEN TÜREMESİNE  GÖRE İKİYE  AYRILIR:

SUSTANTIVOS NOMINALES(İsim veya sıfattan türemiş isimler)
Örnek:jardin:bahçe,jardinero(bahçıvan)
mar(deniz),marinero(denizci)
azul(mavi),azulejo(çini,fayans)
feliz(mutlu),felicidad(mutluluk)

SUSTANTIVOS VERBALES(fiilden türetilmiş isimler)
Örnek:matar(öldürmek),matador(öldüren,boğa gürşçisi)
comer(yemek yemek),comedor(yemek odası)
bailar(dans etmek),bailarina(balerin)
escribir(yazmak),escritorio(yazıhane)

İSİMLER ,DİLBİLGİSİ BAKIMINDAN,ÜÇ KONUDA İNCELENİR:

A)EL GENERO(cins):MASCULINO(eril) veya femenino(dişil) İSİMLER

B)EL NUMERO(SAYI):İsimlerin singular (tekil) veya plural(çoğul) halleri

C)İSİMLERİN CÜMLE İÇİNDEKİ GÖREVLERİ  ve KULLANILIŞ ŞEKİLLERİ(SINTAXIS)

           EL GENERO(CİNS İSİMLER)
"Gato"(kedi) ismi aynı zamanda "gata" şeklinde de görülür.Kelime aypısındaki bu değişiklik "gato"nun ERKEK kedi,"gata"nın ise DİŞİ kedi olmasından ileri gelmektedir.
İspanyolca'da  iki cins vardır:ERKEKLER ve ERKEK HAYVANLAR için EL MASCULINO(eril),KADINLAR ve DİŞİ HAYVANLAR için  EL FEMENINO(dişil) cins.
  Bununla beraber,eşya isimleri veya soyut isimler gibi aslında cinsiyetleri  olmayan  varlıkların isimleri de dilbilgisinde  bu iki cinsten birine sahiptir.

  Bütün  MASCULINO isimler  EL,bütün  FEMENINO isimler de LA tanım edatlarıyla birlikte kullanılarak  birbirinden ayırtdedilir,yani edat,ismin cinsini  tanımlar.
ÖRNEK: El hombre(erkek)       LA mujer(kadın)
EL tio(amca,dayı)                      LA tia(teyze,hala)
EL perro(erkek köpek)            LA perra(dişi köpek)
EL leon(erkek aslan)                LA leona(dişi aslan)
EL libro(kitap)                             LA biblioteca(kütüphane)
EL pais (ülke)                              LA  nacion(millet)
EL malo(kötü adam)                  LA  bondad (iyilik)

EL NEUTRO(Cinsiyetsiz Kelimeler)

Cinsiyetsizlik sadce aşağıdaki kelimelerde vardır.
a)İsim Olarak Kullanılan Sıfatlar
lo malo(kötülük)               mal:kötü
lo tuyo(seninki)                 tu:senin

*dDkat edileceği üzere,sıfatlar isim olarak  kulalnıldıkları zaman tanım edatı da değişir,LO edatı cinssizdir.

b)İşaret Zamirleri:esto:bu   equello:şu

c)Belgisiz  Zamirler:algo:birşey    nada:hiçbir şey

ç)Soru ve ünlem  Zamirleri

?como:nasıl?               !cuanto:ne kadar!


EL GENERO EN NOMBRES DE PERSONAS ANIMALES
(Kişi  ve hayvan  isimlerinin cinsleri)

Kişi ve hayvan isimleri"masculino" ve "femenino" olmak üzere genellikle iki şekilde görülür.
ÖRNEKLER:

SUSTANTIVOS MASCULINOS   SUSTANTIVOS FEMENINOS
-Eril İsimler-                            -Dişil İsimler-

a) EL padre(baba)                  LA madre(anne)
El hombre(adam)                   LA mujer(kadın)
EL varon(erkek)                      LA hembra(dişi)

b)EL harmano(erk.kardeş)   LA harmana(kız kardeş)
EL gato(erkek kedi)                LA gata(dişi kedi)
EL hijo(erkek evlat)                 La hija(kız evlat)

c)El doctor(erkek doktor)      LA doctora(kadın doktor)
El profesor(erkek doktor)      LA Profesora:kadın öğrtm
EL autor:(erkek yazar)            LA autora(kadın yazar)

d)EL sacerdote(rahip)             LA sacerdotisa(rahibe)
EL gallo(horoz)                          LA gallina(tavuk)
El emperador(impartor)          LA emperatriz:imparatoriçe

e)EL artista(erkek snatkar)    LA artista(kadın s.)
EL periodista(erk. gazeteci)    LA periodista(kadın g.)

Yukarıdaki  örnkeleri  incelediğimiz  zaman,"masculino" isimlerin şu şekilde "feminino"yapıldığını görürüz.
a)Bazı isimlerin "masculino"şekilleri "femenino"şekillerinden tamamen farklıdır.
Örnek:El carneo(koç)                 LA oveja(koyun)
EL toro(boğa)                                LA vaca(inek)
EL caballo(at)                                La yegua(kısrak)
b)-o ve -e ile biten "masculino" isimler "femenino" olunca -a  ile biter.
Örnek:El abagado (erk. avukat)  LA abogada(kadın av.)
EL sastre(erkek terzi)                   LA sastra(kadın terzi)
EL muchacho(delikanlı)                LA muchacha(genç k.)
El elefante(erkek fil)                       LA elefanta(dişi fil)

c)Sessiz harfle biten "masculino" kişi isimleri sona -a  alır.
Örnek:EL senor:(bay)                   LA senora(bayan)
EL pastor(erkek çoban)               LA pastora(kadın ç.)

d)Bazı isimler,her iki cins için de aynı kullanılır,sadece tanım edatı değişir.
Örnek:EL joven      LA joven(genç)
EL estudiante         LA estudiante(öğrenci)

DİĞER İSİMLERİN CİNSLERİ

 Kişi ve  hayvan isimlerinin  dışında kalna  cins ve soyut isimler de dilbilgisinde"masculino" veya  "femenino" bir cinse  sahiptir;dolayısı ile "el" veya  "la" tanım  edatlarıyla kullanılır.hangi isimlerin "masculino",hangilerinin "femenino" olması grektiğine dair  kesin kurallar yoktur.Bununla beraber  aşağıdaki husular bu konuda bir dereceye kadar yardımcı olabilir:

a)Nehir,dağ,deniz,ada ismleri,ait oldukları CİNS İSİM grubuna uyar.Şöyle ki,EL rio(nehir)"masculino" olduğu için   nehir isimleri de "masculino"dur.EL Guadalquivir,EL Tajo  gibi.aynı şekilde LA isla(ada)   "femenino" olduğuna göre ada isimleri de "femenino"dur. LAS  Canarias(Kanarya Adaları).LAS Baleares(Balear Adaları) gibi.

 Diğer taraftan,yukarıdaki benzer   bir sebeple,meyve ağaçlarının isimleri de"masculino",meyevelerin isimleri ise "femenino"dur.
Örnek:EL arbol(ağaç),LA fruta(meyve)
EL almendro(badem ağacı)    LA almendra(badem)
EL manzano(elma ağacı)         LA manzana(elma)

  Bu kuralın dışında kalan isimler  de vardır:LA higuera(incir ağacı) ve   EL higo(incir) gibi.

b)Genel olrak -o ile  biten isimler "masculino",-a ile isimler de "femenino"dur.İspanyolca'daki Latin  kökenli isimlerin büyük bir  kısmı bu kurala uyar.

Örnek:El camino(yol)              LA terraza(taras)
EL campo(kır)                            LA cama (yatak)
EL viento(rüzgar)                       LA  vida(hayat)

 Bu kuralın dışında klaan isimler de var olup  bunların en önemlileri EL dia(gün) ve LA mano(el)dir.

-ma ile biten isimlerin çoğu "masculino"dur.
Örnek:EL problema(problem),El fantasma(hayalet),El idioma(lisan).

c)-o ve  -a isimlerin dışında  kalan diğer isimler çoğunlukla "masculino" olmakla beraber bunda da  istisnalar vardır.Özellikle  -d ve -z ile biten  isimlerin çoğu "femenino"dur.

Örnek:La bondad(iyilik)LA realidad(gerçek),LA lealtad(sadakat),LA paz(barış),LA luz(ışık),LA cruz(haç).

 Diğer yandan ambiguos veya dudosos(şüpheli,,belirsiz) denilen ve  her iki  cinste d ekulalnılan bazı isimler d e vardır.Mesela,"mar"(deniz)kelimesinin EL mar inmenso(uçsuz bucaksız deniz) ve LA mar  salada(tuzlu deniz) şeklinde kullanıldığı olur;"color"(renk),calor(ısı9,"*puente"(köprü) kelimeleri  de her iki cinste kullanılan isimlere  örnek oluşturmakla  birlikte  bu kelimlerin belirsizliği yavaş yavaş kaybolmmkta  ve bugün artık "masculino" sayılmaktadır.

 "El" ve"LAé tanım edatlarıyla  her iki cinste   birden kulalnılan bazı kelimelerin ise  yukarıda anlatılanlarla  karıştırlmammaları gerekir.Çünkü  bazı kelimelrin "masculino" ve "femenino" şekilleri arsında anlam farkı vardır.
Örnek:EL colera(kolera hastalığI)  LA colera(öfke)
EL tema(konu)    LA tema(kin,garaz)
EL orden(düzen)  LA orden(emir)

GENERO DE NOMBRES COMPUESTOS
(BİLEŞİK İSİMLERİN CİNSLERİ)

İki  kelimenin  birleşmesiyle meydana gelen birleşik isimler,birleşik  kelimeye anlamını veren  esas kelimenin  cinsini alır. Şöyle ki:

1)Edat(preposicion) ve   isimden  oluşan  bileşik  isimler,ismin cinsindendir.
EL conciudadano(hemşehri)(con-ciudadano)

2)İsim ve sıfatla yapılmış bileşik ismler,ismin cinsini alır:
EL camposanto(mezarlık)(campo-santo)

3)Fiil ve isimlerden meydana gelen bileşik isimler "masculino"dur:
EL sacacorchos(tirbuşon)(sacar-corchos)

4)İki isimli bileşik isimler ikinci  ismin cinsini alır:
EL terromoto(deprem)(teero-moto)

EL NUMERO(İsimlerin Sayıları)

İsimlerin sayıları singular(tekil) ve plural(çoğul)  olmak üzere iki türlüdür.
 
Singular(Tekil)                 Plural(Çoğul)

1)caja(kutu)                         kajaS(kutular)
   vaso(bardak)                   vasoS(bardaklar)
   hombre(adam)                hombreS(adamlar)
   sofa(divan)                       sofaS(divanlar)
   cafe(kahve)                      cafeS(kahveler)

2) arbol(ağaç)                     arbolES(ağaçlar)
    razon(sebep)                  razonES(sebepler)
    mujer(kadın)                   mujerES(kadınlar)
    tisu(doku)                         tisuES(dokular)
    Marroqui(Faslı)                MarraquiES(Faslılar)

3)crisis (buhran)                 crisis(buhranlar)
   lunes(pazartesi)               lunes(pazartesiler)
Carlos(Carlos)                     Carlos(Carlos'lar)

  Yukarıdaki örneklerin  incelenmesinden de anlaşılacağı gibi,isimler  şu üç kurala göre çoğul yaplılırlar.

1)-S ekleyerek:Vurgulu  olmayan sesli harf veya   vurgulu -e harfiyle biten isimlere  -S eklenir:casa,casaS;cafe,cafeS gibi.

2)-ES takısı ekleyerek:Sessiz harfle veya  vurgulu sesli  harfle  biten isimlere -ES  takısı eklenir:nacion,nacionES;jabali,jabaliES gibi. Ancak,papa,mama,sofa  gibi bazı kelimeler  istisnadır.(papas,mamas,sofas).

3)Değişmeyenler:S harfiyle biten"grave"veya "esdurujula" gibi isimler çoğul olunca değişmezler.Kelimenin tekil mi  çoğul mu olduğu başındaki tanım edatından anlaşılır:EL marteS,LOS marteS.(Salı,salı günleri) gibi.

Ayrıca  yabncı  kökenli kelimeler,belirli bir  kurala bağlı olmayıp daha çok -S harfi alır.
Örnek:frac(frak),frackS
bikini(bikini) bikiniS
camplot(komplo),complotS

 Anca,-r,-L ve -m harfleriyle biten bu sebeple İspanyol fonolojisine uygun  olan yabancı kökenli kelimelrin  çoğul şekillerine -ES  takısı eklenir.

Örnek: revolver(tabanca),revolverES(tabancalar)
gol(gol) ,goleS
chofer(şoför),choferES
lider(lider),liderES
bidon(bidon),bidonES
mitin(miting) mitines


PLURAL DE  LOS NOMBRES COMPUESTOS(Bileşik isimlerin Çoğul Şekilleri)

Bileşik isimler  çoğul oldukları zaman genellikle ikinci kelime çoğul yapılır.
Örnek: LA bocamanga(kolağzı)-LAS bocamangas
EL ferrocarril(demiryolu)-LOS ferrocarriles

bazı bileşik  isimlerde birinci kelimenin  çoğul yapıldığı da olur.

Örnek:cualquiera(her hangi biri)-cualeSquiera.
jijodalgo(soylu)-hijoSdalgo

Bileşik ismin iki unsuru birbirinden ayrılabiliyorsa,her ikisi d e çoğul yapılır.

Örnek:EL guardia-civil(jandarma)-LOS guardiaS-cilileS

Tekil ve çoğul şekilleri aynı olan  bileşik isimler de  vardır.

Örnek:cortaplumas(kalemtraş)
abrelatas(konserve açacağı)
sacacorchos(tirbuşon)

NOBRES EMPLEADOS EN UN SOLO NUMERO
Daima Tekil Olan isimler

Bazı isimlerin çoğul şekilleri kullanılmaz:
a)Özel isimler:Maria,Madrid,Canada

  Ancak özel isim,bir cins isme atıfta bulunuyorsa çoğul halde  kullanılabilir:
DOS Goyas(iki Goya talosu)gibi.

Ayrıca bütün   bir aileyi veya aynı nitelikte,birçok kişiyi ifade etmek üzere özel isimler yine  çoğul olarak kulalnılabilir.

Örnek:LOS  Borbones(Borbon'lar,Borbon Hanedanı)
Senecas(Seneka'lar,Seneka gibi yazarlar)

b)Tek olan varlıklar:nada(hiç  birşey)
LA immortalidad(ölümsüzlük)
EL cielo(gökyüzü)
EL sol(güneş)

c) Soyut isimler:LA blancura(beyazlık)
LA felicidad(mutluluk)

ç)Madde isimleri:LA plata(gümüş)
EL oro(altın)


NOMBRES EMPLEADOS  EN PLURAL
Çoğul olarak kullanılan İsimler

 Bazı isimler  daima   çoğul olarak kullanılır:PLURALIA TANTUM denilen bu kelimeler arasında en çok kullanılanlar  şunlardır:
las tijeras(makas)
las gafas(gözlük)
LOS enseres(taşınabilir mal)
LAS nupcias(evlilik,nikah ve düğün)
LAS enaguas(iç eteği)

 Teklik-çokluk konusunda İspanyolca'ya  özgü bir özellik de "masculino" bir ismin çoğul halinin  her  iki cinsi de kapsamasıdır.
Örnek:LOS padres(anne baba)
LOS novios(nişanlılar veya sevgililer)
LOS hermanos(kız ve erkek akrdeşler)
LOS jijos(kız ve erkek evlatlar)
LOS reyes(kral ve kraliçe)
LOS guques(dük ve düşes)
LOS senores de Garcia(bay ve Bayan Garcia)

LA GRADACION  DE LOS SUSTANTIVOS
İSİMLERİN DERECLERİ

 Herhangi bir  varlığın ya ebat  ya d a anlam bakımından  büyüklük veya  kçüklüğünü belirtmek, o varlığın ismine "büyük" veya "küçük" sıfatlarının  eklenmesiyel olduğu gibi,belirli bazı takıların eklenmesiyle  de  yapılabilir.

Örnek:casa grande:büyük ev  veya  caseron
casa pequena:küçük ev   veya casita

 İsimlerin sonlarına  eklenen sufijos aumentativos(büyültme takıları şunlardır)

-azo        -aza
-on         -ona
-ote         -ota

Örnek:perro(köpek)-perrAZO(büyük köpek)
borracho(sarhoş)    -borracHON(çok serhoş)
cabeza(kafa)             - cabezOTA(koca  kafa)

  sufijos diminutivos(küçültme takıları) da  şu üç grupta  toplanır:

a)-ico,ca              - illo,illa         -ito,ita           -uelo,uela
b)-cico,cica         - cillo,cilla    -cito,cita       -zuelo,zuela
c)-ecico,ecica    -ecillo,ecilla  -ecito,ecita -ezuelo,ezuela

  Birinci gruptaki  küçültme  takıları  genel olarak  -o,-ave,-l ile biten isimlerde  kuallnılır:

Örnek:mesa(masa)-mesita
mano(el)- manito
pastel(pasta)-pastelito

 İkinci gruptaki  küçültme  takıları -n ve -r ile biten ve son heceleri vurgulu olan 8aguda) isimlerde veay  -n ile biten ve sondan ikinci heceleri vurgulu(llana) isimlerde kulalnılır:

Örnek:leon(aslan)-leoncillo
mujer(kadın)-mujercita
joven(delikanlı)-jovenzuelo

  Üçüncü gruptaki küçültme  takıları  ise  şu isimlerde  kullanılır:
a)-e ile biten  iki heceli kelimelr:
nube(bulut)-nubecilla

b)İki heceli olup  birinci hecelerinde ei,ie ve ue  sesleri (diptongos) bulunan isimler:

reina(kraliçe)-reinecita
puerta(kapı)-portezuela
hierba(ot)-hierbacilla

c)İki heceli olup  ikinci hecelerinde ia,io,ua  sesleri (diptongos) bulunan isimler:

lengua(dil)*-lengüecita

d)Sessiz harf ve y ile  biten tek heceli isimler:
flor(çiçek)-florecilla
luz(ışık)lucecita
rey(kral)-reyezuelo

-uelo -zuelo ve -ezuelo takıları  bazen küçük değil de küçümsenen,hor görülen  avrlıkları  ifade etmekte kualnılır:
Örnek:escritor(yazar)-escritorzuelo(kötü yazar)

 Ayrıca -uca,-ucha,-ejo,-eja takıları hem küçük hem nahoş kavramları ifade eder:

Örnek:casa (ev)   casucha(küçük ve konforsuz ev)
animal(hayvan)  anmalejo(küçük  ve nahoş hayvan)


  NOBRES PROPIOS(ÖZEL KİŞİ İSİMLERİ)
 
 Genellikle  biri ad,diğerleri soyadları  olmak üzere en az  üç isimden oluşan kişi isimlerinde,en sondaki annenin soyadı,ondan bir önceki babanın soyadıdır.Bu bakımdan bir kimseye  hitap ederken babanın  adının kullanılması gerekir.

Örnek olarak "Jose Rodriguez Lopez"i ele alalım."Jose" adından sonraki Rodriguez  babanın soyadı,onu izleyen Lopez  annenin soyadıdır.Bu kişiye Senor  Rodriguez diye hitap etmek gerekir.Eğer küçük adıyla hitap edilecek ise "don Jose"(kadın ise "dona) denir.(Türkçe'deki "bey" ve "hanım" gibi)

 Bazı isimlerde  baba adı ile  anne adı arasına  "y" bağlacı konur.Bu gibi isimlerde d e  aynı kural uygulanır.yani,adı "enrique Bodalo y Garcia" olan bir kimseye  "Senor Bodalo"(veya  "don Enrique veya don Enrique Bodalo") diye hitap etmek gerekir.

  Üçten fazla  kelimeden  oluşan  isimlere d erastlamak  mümkündür.Bunlarda d a aynı metot uygulanır.Mesela,adı "juan Bernaldo de Perez y martinez"olan bir kimseye  "Senor Bernaldo de Perez(veya "don juan,yahut "don  Juan Bernaldo de Perez") diye hitap edilmelidir.

 Kadın ismilerine gelince,evleninceye kadar  aynı şekilde  baba ve  annenin  soyadlarını kullnan kadın,evlendikten sonra annenin soyadını bırakıp  bunun yerine kocasının soyadını alır. Mesela:adı  "Isabel Sanchez Gomez" olan bir kadın,"Antonio Ruiz Ramirez" ile evlendikten sonnra "Isabel sanchez Ruiz veya  Isabel Sanchez de Ruiz"olur.O zaman bu  kadına "Senora Ruiz veya "Senora de Ruiz"(daha teklifsiz konuşmada  "dona Isabel veya dona  Isabel Ruiz veya ona Isabel de Ruiz")diye  hitap etmek gerekir.Yani  hiç bir şekilde anneden alınan soyadı kulalnılmaz.

  Erkek isimlerinde  de  "de" bağlacına  rastlanmakla birlikte "senor"lakabı kullanılmadığı   durumlarda soyadını da "de" bağlacı iel birlikte kullanmak yanlıştır.
 Mesela,adı "Francisco de Martinez y  Gomez" olan bir kimseden  bahsederken "de Martinez" değil sadece  "Martinez" demek gerekirçBu bakımdan ,ünlü İspanyol bestecisi manuel de Falla"dan söz  ederken,çoğu zaman yapıldığı gibi "de Falla"demek doğru değildir;yalnızca "Falla" denilmelidir.